Vandaag mocht ik weer een bijdrage leveren tijdens een nieuwe sessie bij Codarts. Bij binnenkomst ervaarde ik de imposante roltrappen van het Codarts-gebouw. Mooi, maar voor mij eigenlijk net iets te traag. Het werd een reflectie op de functie van onderwijs: het vermogen en belang om te vertragen. Om stil te staan bij wat belangrijk is, zonder direct verder te gaan in de waan van de dag. Ik kwam tot de conclusie dat het een mooie metafoor is van de onderwijsinstelling om haar bezoekers op deze wijze te laten vertragen. Tijdens de sessie met docenten kwam naar voren dat reflectie ook niet altijd gericht hoeft te zijn op evaluatie en opbrengsten. We hebben soms de neiging om alles resultaatgericht te benaderen, waardoor reflectie wordt beperkt tot het geven van ‘tips en tops’. Maar dat is een te beperkte interpretatie van reflectie. Zoals een deelnemer treffend verwoordde: “Soms moet je de doelen weghalen bij voetbal en het alleen over het spel laten gaan.”
Gisteren won Donald Trump de verkiezingen. Dat nieuws komt ook in het onderwijs binnen. Dit raakt niet alleen de feiten, maar ook emoties en onzekerheden bij studenten. Hoe kunnen docenten daar ruimte voor maken? Hoe ga je om met de politieke realiteit in de wereld? Het roept vaak gevoelens van onveiligheid op binnen de gemeenschap. Mensen voelen zich dan niet meer vrij om zich uit te spreken. Bijvoorbeeld over onderwerpen zoals Gaza, migratie en de klimaatcrisis. Een probleem in het onderwijs kan zijn dat de les altijd eindigt, maar de situatie die je bespreekt erna kan doorsudderen. Voor docenten kan hier een gevoel van handelingsverlegenheid ontstaan.
Hoe kun je bijdragen aan een dialoog zonder oordeel, in een ruimte waarin iedereen de behoefte heeft om gehoord te worden? Muziek kan misschien verbinden, maar dat werkt niet voor iedereen. Een andere deelnemer citeerde in deze context Krisnamurti: “Op het moment dat je kiest, sluit je andere mogelijkheden uit”. Het was waardevol om met deze groep docenten over dit onderwerp in gesprek te gaan. Aandachtig luisteren, en bewust stilstaan bij je eigen emoties die bovenkomen, biedt inzicht in je eigen blinde vlekken (zie ook het Johari-venster model). We hebben hierbij ook even stilgestaan bij de publicatie van Miriam Rasch; Luisteroefeningen. Zij schrijft hierin over: “het belang van aandacht en ontvankelijkheid in tijden van overprikkeling en polarisatie”.
We worden voortdurend beïnvloed door onze omgeving, maar we hebben de keuze in hoe we daarmee omgaan. Als docent proberen we afstand te houden; niet om het debat te vermijden, maar om vragen te stellen en te onderzoeken wat er gebeurt ten behoeve van de groep/klas. Tegelijkertijd is het belangrijk authentiek te blijven en jezelf af te vragen: “wat doet dit met mij?” Docenten kunnen niet alles oplossen, en dat besef kan ongemakkelijk zijn. Net als het moment tijdens de sessie waarin ik vroeg naar persoonlijke irritaties en momenten van weerstand tijdens de training. Dit was vanuit mij een bewuste vraag en stap richting het creëren van een ruimte waarin we elkaar écht kunnen zien en horen. Het was een waardevolle bijeenkomst, en inspirerend om te zien hoe deze docenten actief ruimte maakten voor vertraging in hun onderwijs en om met elkaar hierover ervaringen uit te wisselen.
